مومنان آیینۀ یکدیگرند
این خبر می از پیمبر آورند
پیش چشمت داشتی شیشۀ كبود
ز آن سبب عالم كبودت می نمود
گر نه كوری این كبودی دان ز خویش
خویش را بد گو، مگو كس را تو بیش
Mü'minân âyine·i yek-digerend,
İn Haber mî ez-Peygamber âverend.
Piş-i çeşmet dâştî şîşe kebûd,
Z'an sebeb âlem kebûdet mî-nümûd.
Ger ne kûrî în kebûdi dân zi-Hîş,
Hîşrâ bed gû megû kesrâ tû bîş.
---
Müminler birbirinin aynasıdır.
Bu söz Hz. Peygamber'e aittir.
Gözünün önüne mavi bir cam koydun.
Bu sebeple, sen tüm âlemi mavi sandın.
Bu mavilik kendindendir, âh bir görebilsen,
Kimseye söylenme, yalnızca kendini fena bil sen.
---
Ahmed Avni Konuk Şerhi:
المؤمن مرآة المؤمن
Ya'ni "Mü'min, mü'minin ayinesidir" kelam-ı münifi, Cenab-ı Peygamber'den rivayet olunan hadislerdendir. Bu hadis-i şerife muhakkikîn derece derece ma'nalar vermişlerdir. Cenab-ı Pîr efendimizin burada murad buyurduklan ma'na şudur ki: Bir kimse muhatabında bir kusur ve ayıp görse, vehle-i ûlâda o gördüğü kusûr, kendinde olan kusûrdur. Mesela sıfat-ı kibir nazarına mün'akis olsa, o sıfat kendisinde mevcûddur ki, derhal ona
âşina çıkmıştır; ve keza birisinden gazûbâne muamele görse ondaki sıfat-ı gazabın aksidir. Bu bir hakikattir; fakat ehl-i gaflet kendi nefislerini insaf edip ta'yîb etmezler ve kendilerini beğenip, muhatablarını ta'yîb ederler.
Mesela sen gözüne mavi camlı gözlük taktın; bittabi' her taraf gözüne mavi görünür. Bunun gibi mesela sen sıfât-ı kibir ve gazab gözlüğünü gözüne taktın; artık herkeste o sıfatları görürsün.
Ya'ni sen sıfât-ı nefsâniyyenden henüz kurtulmamış olduğundan, gözünde bu sıfatların güzellikleri vardır. Eğer akıl gözün kör değil ise, alemin fenalıklarını kendinden bil; bu fenalıkları kendi üzerine al, kimseyi ayıplı ve kusurlu görme; ve onlar hakkında fuzûli sözler söyleyip gıybet etme!
Bu beyt-i şerifde bu hadis-i şerife işaret buyrulur:
طوبى لمن شغله عيبه عن عيوب الناس وأنفق الفضل من ماله وأمسك الفضل من قوله
"Ne mutlu o kimseye ki, nâsın ayıplarını bırakıp, kendi aybına meşgul ola ve malının fazlasını intak ede; ve zâid sözlerini zabt ve imsâk ede."