Eğitim Üzerine 4: Milli Dergi İndekslerinin Oluşturulması

Gerekçe 1: 

Türkiye’de üniversitelerimiz kaliteyi arttırmak, ulusal ve uluslararası derecelendirme kuruluşlarının listelerinde daha yukarılarda yer edinebilmek için, SCI, SSCI, A&HCI ve bunların genişletilmiş (expanded) indekslerinde yer alan makalelere en üst derecede değer ve önem vermektedirler. Bu indeksler Avrupa ve Amerika bakış açısına göre şekillendirilmiş ve kendi ihtiyaçlarını gidermeye yönelik olarak hazırlanmıştır. Öncelikli olarak, Batı dillerinde yazılmış makalelere odaklanmaktadırlar. Dolayısıyla, Türkçe, Arapça veya diğer doğu dillerindeki hakemli dergilerde yapılmış yayınlar büyük oranda indekslenmemektedir. Aslında bu, başta İngilizce olmak üzere Batı dillerinin vazgeçilmezliğini bize dayatan bilimsel bir hegemonya veya bilimsel bir emperyalizm türüdür. Türkiye’deki akademisyenleri, Batıda çıkan dergilere adeta köle etmektedir.

Şöyle bir durumun varlığını varsayalım: Üniversitelerimiz öğretim üyelerini teşvik etmiş (ve hatta akademik ilerleme kriterlerine ekleyerek zorlamış) olsunlar ve söz gelimi “A” üniversitesinde bir yılda SCI, SSCI ve/veya A&HCI’da yayımlanmış makaleleri bir önceki yıla göre iki veya üç kat arttırmış olsun. Sonuç ne olacak? 

• “A” üniversitesinin derecelendirme listelerinde yeri değişecek, ki bu iyi bir şey. 
• Biz Batılı dergilere daha çok bağımlı hale geleceğiz. 

Kendi elimizle Türkiye’de bilimsel bir atmosferin oluşmasını engelliyoruz. Her yıl binlerce İngilizce makale yazsak, dünyada Türkiye’nin adını bir bilim ülkesi olarak duyurmuş olabilir miyiz? Hayır, daha ziyade, makalemizi yayımlayan derginin itibarını yükseltmiş ve Türkiye’de uluslararası çapta bir derginin çıkamayacağı fikrine katkı yapmış oluruz. 

Sorunu başka bir şekilde ortaya koymak gerekirse, bu ülkenin akademisyenleri olarak bizler, Amerika’da çıkan bir dergiye makale hazırlayan ucuz işçiler mi olacağız, yoksa Türkiye’nin bir bilim ülkesi olması için mi çalışacağız? Derdimiz “kaliteli Batılı dergilerde yabancı dilde yazılmış makaleleri çoğaltmak mı, yoksa Türkiye’nin uluslararası çapta saygınlığı olan pek çok kaliteli dergiye sahip olmasını sağlamak mı olmalı?

Devletimizin 2023 yılı hedefleri olarak ortaya koyduğu yaklaşımda bilişim, teknoloji ve askeri alanlarda millî yazılımların, teknolojilerin tesisi ve kullanımı önemsenmektedir. Bu doğrultuda bu ülkenin akademisyenleri olarak bizlerin de kendi ihtiyaçlarımızı ve bakış açılarımızı yansıtan millî indekslerimizi oluşturmamız önem arz etmektedir. 

Gerekçe 2: 

Öğretim üyelerini Batıda yayımlanmakta olan dergilere bağımlı kılmak, pratikte bazı zorlukları da beraberinde getirmektedir. Yerel olan/olması da beklenen bazı alanlarda Batılı indekslere giren dergilerde yayın yapmak neredeyse imkânsızdır. Söz gelimi, Türk Dili ve Edebiyatı, Arap Dili ve Edebiyatı, Hadis, Tefsir gibi alanlarda çalışanlar için bu zorluk ilk elden ortaya çıkmaktadır. 

Çözüm Önerisi: Millî İndeksler 

Fen Bilimleri İndeksi, Sosyal Bilimler İndeksi, Beşerî Bilimler ve Sanat İndeksi gibi alan indeksleri oluşturulabilir. Bu indekslerin sağlıklı işleyebilmesi için, her bir alan indeksini oluşturup tasnifini yapacak iyi bir değerlendirme kurulu oluşturulmalıdır. Bu kurulun temel işlevleri şöyle özetlenebilir: 

a) Her bir alan indeksi, kapsamına giren dergileri A, B, C grubu dergiler olarak tasnif eder. 

b) Dergilerin tasnifinde pek çok kriter hassasiyetle göz önünde bulundurulur: 

• Dergi zamanında çıkıyor mu?
• Danışma kurulu değişik üniversitelerden (ve hatta yurt dışındaki üniversitelerden) üyelere sahip mi?
• Hakemler değişik üniversitelerden mi seçiliyor?
• Hakemlerin seçimi sağlıklı yapılmış mıdır? Söz gelimi, hakemin, değerlendirilecek makalenin ele aldığı meselede veya o alanda daha önce yazılmış makalesi var mıdır?
• Hakem raporları ciddiye alınıp, gerekli düzeltmeler yapılmakta mıdır?
• Hakemler, sadece tashih mi yapmaktadırlar? Makaleyi yönlendirecek öneri ve eleştiri getirmekte midirler?
• Derginin yayın etiği beyanı var mı?
• Dergi başka indekslerde taranıyor mu?
• Dergiye atıf yapılıyor mu?
• Uluslararası indekslerin dergi değerlendirmede kullandıkları diğer bazı kriterler de bu listeye eklenebilir. 

c) A grubuna giren dergi İngilizce tercümeyle ödüllendirilebilir. Tercüme masraflarını Tübitak veya üniversitelerin araştırma projeleri birimi karşılar. A grubuna giren, yani Türkiye’nin yüz akı olmaya namzet dergiler aynı anda hem Türkçe hem de İngilizce yayımlanır (İngilizcesi e-dergi olarak çıkabilir). Böylece millî indekste A grubundaki dergimiz, taranması için İngilizce versiyonuyla uluslararası indekslere müracaat eder ve süreci tamamlayanlar uluslararası kabul almış olur. A1.1 grubu uluslararası indeks grubuna giren dergi sayısının artması, doğal olarak ülkenin ve ilgili üniversitenin/üniversitelerin prestijine de katkı sağlar.

d) Doçentlik müracaatlarında, akademik ilerleme ve kadro atamalarında A, B ve C grubu dergiler arasında puan farkı gözetilebilir. Diyelim ki, A gruba 4, B grubuna 30, C grubuna 20 puan takdir edilebilir. Unvan almak için A grubu bir dergide en az bir makale şartı getirilebilir. 

Üniversitelerimizin Kurumsal Olarak Yapılabilecekleri:

1. Üniversite bünyesinde çıkmakta olan dergileri değerlendirecek bir birim oluşturulur. 
2. Bu birim üniversite imkânlarıyla çıkan dergileri yukarıdaki prensipler doğrultusunda değerlendirir. 
3. Süresinde çıkan ve hakemleme sürecini iyi yöneten dergiler, masrafları üniversite tarafından karşılanmak üzere İngilizce versiyonla ödüllendirilir. 
4. İngilizce versiyonu çıkan dergilerin uluslararası indekslere girmesi için gereken adımlar ciddiyetle takip edilir. 

Share: